kıvılcım
14.Kasım.2008, 11:05
Doğru, sokakları arşınlayacak en vahşi motor garajınızda duruyor bile olsa, eğer sizinle asfalt arasındaki lastik uygun değilse takırtılı bir Vespa' ya binmiş gibi olursunuz. Sizlerin arasında yanına bagaj, depo üstü çanta, bir harita, belki sevilen bir yol arkadaşı alarak motorla bir yere gidenler içinde aynı şey geçerlidir.
Keyif alma dereceniz motorunuzun tekerleklerini kaplayan o lastik çemberlerin sağladığı yol tutuş ve (motoru) idare düzeyiyle doğrudan bağlantılı olabilir. Günümüzün motosiklet lastikleri çok iyi , hatta bir 20 yıl öncesinin yüksek kaliteli yarış lastiklerinden bile çok daha iyi. Hem burada yüksek yol tutuşundan söz etmiyoruz; iplerin ömrü de çok uzadı. Pek çok üretici artık uzun kilometrelik (ve yol tutuşu da yüksek) özellikle spor-Turing piyasasına hitap eden lastikleri sunuyor. Artık, uzun mesafeli gezilerinizde doğru dürüst yol tutuş ve hakimiyet sağlamak için ek yedek lastik taşımak zorunda değilsiniz.
Mevcut lastik piyasası hakkında bilgilenmenize yardımcı olmak için lastik ürünleri hakkında olabildiğince bilgiyi , teknik özellikleri ve mevcut boyutları içeren bu Alıcı Rehberi’ni oluşturmaya çalıştık. Ayrıca lastik bakımının bazı püf noktaları ile birlikte, lastiklerin nasıl üretildiğine dair birer bölüm de ekledik.
Evet buyurun okuyun ve motorunuz için en uygun lastikleri bulun.
Keyifli gazlamalar....
BİR LASTİĞİN YAPILIŞI
Eğer siz de benim gibiyseniz, bir motosiklet lastiğinin nasıl yapıldığı hakkındaki fikriniz herhalde şöyle bir şeydir: Eritilmiş kauçuk, içinde çerçeve malzemeleri bulunan bir kalıba dökülüyor ve nihai ürün elde ediliyor. Ancak bu fikir gerçeği yakalamaktan oldukça uzak....
Okuyarak (maalesef görerek değil) öğrendiğime göre her bir lastik , usta el işçiliği, ihtisaslaşmış makineler ve üretimin her adımında özenli kalite kontrolünü içeriyor.
Üretim süreci hammaddelerin getirildiği doklarda başlıyor. Bu hammaddeler çeşitli tiplerde doğal kauçuk, lamba isi(?), yağ, curing için gerekli hızlandırıcı maddeler ve kauçuğu ozon yıpranmasından koruyan çeşitli kimyasal maddeleri içermektedir.
http://motorcyclecruiser.com/tech/tirez-cutaway-md.jpg
Kauçuk ve eklenilen diğer maddeler bir hazneye -yani dev bir karıştırma kazanına - gidiyor. Malzemeler basınç ve ısı altında defalarca tartılıp karıştırılıyor. Bu arada belli sıcaklık derecelerinde belirli malzemeler ekleniyor. Şunu söylemek gerekir ki her bir malzemenin tam olarak ne zaman ekleneceği özel bir bilim ve adeta sanat. Hava bile bir bileşimin kalitesini etkileyebileceği için fabrikalarda klima kontrolü var.Her ayrı lastik tipi için çeşitli kauçuk bileşimleri kullanılıyor. Yanaklar için esnek, ozona dayanıklı bir bileşim yapılıyor. Chafer (bead “janta takılan kısım” kısmını örten kauçukla kaplı dokuma parçası) içinse bir başka bileşim üretiliyor. İç yüz için başka bir bileşim ve dişler içinse iki ya da daha çok tipte bileşimler üretiliyor. Cap (dişlerin tam olarak yolda giden bölümü) için aşınmaya dayanıklı bir bileşim kullanılıyor. Cap’in altındaki kat için başka türlü özellikleri olan, örneğin ısıyı yayan bir bileşim yapılıyor. Yani, tek bir lastikte 6 ila 12 farklı türde kauçuk bileşimi bulunabiliyor. Çeşitli katmanlardan oluşan henüz biçimsiz durumdaki taban ortaya çıktıkça , gerekli uzunlukta parçalar kesilir ve tartılır. Bu koca , yası, siyah kauçuk parçalar lastik montajına gönderilmeden önce metal tepsilere konuyor. Bu noktada kauçuğun çeşitli türdeki bileşimleri ve taban maddesi üzerinde bir sürü kalite kontrol ölçümleri yapılıyor ve örnekler alınıyor. Bu arada cord, ply ve kuşak maddeleri hazırlanıyor. Dokumaya (cord) çeşitli yapışkan kimyasallar ekleniyor. Bu dokuma geriliyor ve nemini almak için ısıtılıyor. Sonra hazırlanan kauçuk iki taraftan presleniyor ve malzeme yeniden geriliyor. Genellikle belli bir şekilde sarılmış dört tel yumağından oluşan “bead”. Fabrikanın ayrı bir bölümünde takılıyor.
Gene bir takım kalite kontrollerinden sonra farklı parçalar, onları özel bir kasnağa geçiren montajcıya gönderiliyor. Montajcı işe çerçeve ply larını kasnağa sarmakla başlıyor. Bunları belli bir açıda kesiyor ve “bead” lerle taban kauçuğunu en üste koyuyor. Bütün parçaların özenle aynı hizaya getirilmesi ve bir arada preslenmesi gerekiyor. Bu aşamada hizadaki en ufak bir yanlışlık lastiğin atılmasına yol açabiliyor. Yanaklar, bead ler ve chafer ler yanlardan presleniyor. Bu işlemler radyallerde biraz farklı. Lastik preslenerek ve yapıştırılarak artık montajlanmış durumda, ama motosikletinize takmak isteyeceğiniz bir şeye benzemiyor. Ortaya çıkan ürün ki buna “yeşil” lastik deniliyor, yeşil lastik bir kalıp içerisinde o tanıdık son şeklini alıyor. Kocaman bir deniz kabuğu şeklindeki kalıbın içinde lastik yüksek basınçlı buhar ile şişiriliyor. Bu , lastiğin 350 F derecelik bir sıcaklıkta ve 300,000 psi basınç altında 12 ila 15 dakika bekletiliyor. Böylece tüm kauçuk kısımlar – moleküllerin birbirine bağlanmasıyla – birbirine kaynıyor.
Kalıptan çıktığında, soğuma süresince lastik şişmiş olarak tutuluyor. Lastik özenle temizlenip fırçalanıyor. Radial ve yan gidişi kontrol etmek için testler yapılıyor ve balans alınıyor. Böylece lastik kullanımımıza hazır duruma geliyor.
Bu lastiklerin üretiminde kullanılan tüm o bileşimleri, teknolojiyi, bilgiyi ya da ustalığı göremeyebilirsiniz, ama bundan sonra onların yolda gidişini gerçektende hissedeceğinizi sanıyorum.
LASTiKLE iLGiLi UFAK-TEFEK ŞEYLER
Motosiklette Lastiğin Görevleri:
· Araç yükünü taşımak.
· Direksiyon ile verilen yönü izlemek.
· Motordan gelen gücü hareket olarak yansıtmak.
· Emniyetli bir şekilde hem ıslak,hem de kuru zeminde aracı durdurmak.
· Amortisörlerde yardımcı olarak sürüş keyfini artırmak.
Bir lastiğin yanaklarından edinilebilecek oldukça fazla bilgi vardır. Ne olduklarına bir bakalım:
Hız derecesi :
Örneğin bir YZF R1 e 100 Km. sürat için yapılmış bir lastik takılamaz. Demek ki ilk dikkat etmemiz gereken şey bu:
Q- 160 km/h
S- 180 km/h
T- 190 km/h
U- 200 km/h
H- 210 km/h
V- 240 km/h
Z- 240km/h üzerinde
Azami Ağırlık :
Eğer bir yolcu ya da fazlaca yük taşıyorsanız bu önemlidir. Azami ağırlık bir harf sıralaması olarak belirtilir. Motosiklet lastikleri için “A” en hafif, “C” ise en ağır derece anlamına gelmektedir. Azami ağırlık ayrıca soğukken şişirilmiş lastik basıncı ile verilmektedir. Eğer bunun altındaysanız azami ağırlıkta düşer.
Boyut :
Unutmayın ki , teker çapları inç olarak sıralanmakla beraber , çoğu lastikte taban genişliği milimetre olarak belirtilir. İkinci rakam yanak genişliğinin taban genişliğine oranıdır. Örneğin: “120/70ZR17” de 17 inç çapında , Z dereceli (hız olarak) , 120 mm. Taban genişliği ve genişliğin %70’ı yüksekliğinde bir lastiği belirtmektedir.
D.O.T Numarası :
Buradaki en önemli bilgi yapım tarihidir. En son 4 sayı lastiğin yapıldığı hafta ve yılı (son sayı) belirtir. Örneğin “1702” damgalı bir lastik , 2002’ nin 17’ nci haftasında yapılmıştır. Diğer tüm koşulların aynı olması durumunda , mümkün olan en yeni lastiği almanızı öneririz; çünkü bu taktirde daha az güneş, ozon ve diğer yıpratıcı maddelere maruz kalmış demektir.
Bir Lastiği nasıl okursunuz ?
Örneğin : Michelin Pilot Road Made in France 180/55 ZR17 Tubeless Radial Rear =>
Michelin: üretici firma ismi
Pilot Road: ticari ismi
Made in France: üretici ülke
180: milimetre olarak taban genişliği
55: yanak genişliğinin, taban genişliğine oranı
Z: hız sınırı (örnek > 240 km/h)
R: Gövde yapısı (Radyal)
17: inch olarak jant çapı
Tubeless: iç lastiksiz
Radial: yapım tipi
Rear arka lastik
=>: takıldığında ki dönüş yönü
Gözlem ve bakım
· Uzun süreli her kullanımdan önce lastiklerinizin basıncını kontrol ederek üreticinin öngördüğü basınçta olup olmadığından emin olunuz.
· Lastik basınçlarınızı lastikleriniz soğuk iken kontrol etmelisiniz.(En fazla düşük hızda 10 Km. den az sürmüş Ya da son sürüşünüzden üzerinden en az 2 saat geçmiş olmalıdır.)
· Lastikleriniz iç Ya da dış koşullar nedeniyle ani basınç kayıp ettiğinde, jant ve Sinoplarınızı da kontrol ettiriniz.
· Görülen herhangi bir delik, kesik, deformasyon uzman bir lastikçi tarafından onarılmalıdır. Hasar görmüş ve onarılmış bir lastikle lütfen profesyonel kullanımdan kaçınınız.
· Herhangi bir anormal ses, vibrasyon, çekme gibi şeyler fark ettiğinizde ivedilikle yetkin kişilere kontrol ettiriniz.
· Herhangi bir tamirat yetkin tamirciler tarafından yapılmalıdır.
· Lastikte herhangi bir yıpranma Ya da yaşlılık belirtisi gördüğünüzde lastiklerinizi yenileyiniz.
Dikkat edilecekler:
· Değiştireceğiniz lastikler, motosikleti üreten firmanın belirttiği özelliklerde olmalıdır.
· Ön ve arka lastiklerinizin her ikisi de aynı marka ve aynı tip de lastikler olmalıdır.
· Aşırı şişkin Ya da inik lastikle motosiklete binmeyiniz. Lastiklerinizin hız limitlerini aşmayınız, lastiklerinizin yük limitlerini aşmayınız.
Kesinlikle radial ve bias-ply lastikleri bir arada kullanmayınız.
Lastiklerinizi saklamak :
· Lastikleriniz havalandırılan, kuru ve ılık bir yerde saklayınız. Nem ve güneş ışınlarından koruyunuz.
· Lastiklerinizi, kauçuğa zarar verebilecek kimyasallardan, solvent ve hidrokarbonlardan uzak bir yerde saklayınız.
· Metal, tahta , cam gibi kesici-delici objelerden olabildiğince uzak bir yerde lastiklerinizi muhafaza ediniz.
· İnik ve demonte şekilde uzun süreli saklamayınız..
· Lastiklerinizin üzerine başka eşyalar koyarak ağırlık altında bırakmaktan kaçınınız.
· Akü şarj cihazı, buzdolabı, ısı Ya da alev üreten cihazların yakınında lastiklerinizi muhafaza etmeyiniz.
· Lastiklerinizi taşırken koruyucu eldiven takınız.
Keyif alma dereceniz motorunuzun tekerleklerini kaplayan o lastik çemberlerin sağladığı yol tutuş ve (motoru) idare düzeyiyle doğrudan bağlantılı olabilir. Günümüzün motosiklet lastikleri çok iyi , hatta bir 20 yıl öncesinin yüksek kaliteli yarış lastiklerinden bile çok daha iyi. Hem burada yüksek yol tutuşundan söz etmiyoruz; iplerin ömrü de çok uzadı. Pek çok üretici artık uzun kilometrelik (ve yol tutuşu da yüksek) özellikle spor-Turing piyasasına hitap eden lastikleri sunuyor. Artık, uzun mesafeli gezilerinizde doğru dürüst yol tutuş ve hakimiyet sağlamak için ek yedek lastik taşımak zorunda değilsiniz.
Mevcut lastik piyasası hakkında bilgilenmenize yardımcı olmak için lastik ürünleri hakkında olabildiğince bilgiyi , teknik özellikleri ve mevcut boyutları içeren bu Alıcı Rehberi’ni oluşturmaya çalıştık. Ayrıca lastik bakımının bazı püf noktaları ile birlikte, lastiklerin nasıl üretildiğine dair birer bölüm de ekledik.
Evet buyurun okuyun ve motorunuz için en uygun lastikleri bulun.
Keyifli gazlamalar....
BİR LASTİĞİN YAPILIŞI
Eğer siz de benim gibiyseniz, bir motosiklet lastiğinin nasıl yapıldığı hakkındaki fikriniz herhalde şöyle bir şeydir: Eritilmiş kauçuk, içinde çerçeve malzemeleri bulunan bir kalıba dökülüyor ve nihai ürün elde ediliyor. Ancak bu fikir gerçeği yakalamaktan oldukça uzak....
Okuyarak (maalesef görerek değil) öğrendiğime göre her bir lastik , usta el işçiliği, ihtisaslaşmış makineler ve üretimin her adımında özenli kalite kontrolünü içeriyor.
Üretim süreci hammaddelerin getirildiği doklarda başlıyor. Bu hammaddeler çeşitli tiplerde doğal kauçuk, lamba isi(?), yağ, curing için gerekli hızlandırıcı maddeler ve kauçuğu ozon yıpranmasından koruyan çeşitli kimyasal maddeleri içermektedir.
http://motorcyclecruiser.com/tech/tirez-cutaway-md.jpg
Kauçuk ve eklenilen diğer maddeler bir hazneye -yani dev bir karıştırma kazanına - gidiyor. Malzemeler basınç ve ısı altında defalarca tartılıp karıştırılıyor. Bu arada belli sıcaklık derecelerinde belirli malzemeler ekleniyor. Şunu söylemek gerekir ki her bir malzemenin tam olarak ne zaman ekleneceği özel bir bilim ve adeta sanat. Hava bile bir bileşimin kalitesini etkileyebileceği için fabrikalarda klima kontrolü var.Her ayrı lastik tipi için çeşitli kauçuk bileşimleri kullanılıyor. Yanaklar için esnek, ozona dayanıklı bir bileşim yapılıyor. Chafer (bead “janta takılan kısım” kısmını örten kauçukla kaplı dokuma parçası) içinse bir başka bileşim üretiliyor. İç yüz için başka bir bileşim ve dişler içinse iki ya da daha çok tipte bileşimler üretiliyor. Cap (dişlerin tam olarak yolda giden bölümü) için aşınmaya dayanıklı bir bileşim kullanılıyor. Cap’in altındaki kat için başka türlü özellikleri olan, örneğin ısıyı yayan bir bileşim yapılıyor. Yani, tek bir lastikte 6 ila 12 farklı türde kauçuk bileşimi bulunabiliyor. Çeşitli katmanlardan oluşan henüz biçimsiz durumdaki taban ortaya çıktıkça , gerekli uzunlukta parçalar kesilir ve tartılır. Bu koca , yası, siyah kauçuk parçalar lastik montajına gönderilmeden önce metal tepsilere konuyor. Bu noktada kauçuğun çeşitli türdeki bileşimleri ve taban maddesi üzerinde bir sürü kalite kontrol ölçümleri yapılıyor ve örnekler alınıyor. Bu arada cord, ply ve kuşak maddeleri hazırlanıyor. Dokumaya (cord) çeşitli yapışkan kimyasallar ekleniyor. Bu dokuma geriliyor ve nemini almak için ısıtılıyor. Sonra hazırlanan kauçuk iki taraftan presleniyor ve malzeme yeniden geriliyor. Genellikle belli bir şekilde sarılmış dört tel yumağından oluşan “bead”. Fabrikanın ayrı bir bölümünde takılıyor.
Gene bir takım kalite kontrollerinden sonra farklı parçalar, onları özel bir kasnağa geçiren montajcıya gönderiliyor. Montajcı işe çerçeve ply larını kasnağa sarmakla başlıyor. Bunları belli bir açıda kesiyor ve “bead” lerle taban kauçuğunu en üste koyuyor. Bütün parçaların özenle aynı hizaya getirilmesi ve bir arada preslenmesi gerekiyor. Bu aşamada hizadaki en ufak bir yanlışlık lastiğin atılmasına yol açabiliyor. Yanaklar, bead ler ve chafer ler yanlardan presleniyor. Bu işlemler radyallerde biraz farklı. Lastik preslenerek ve yapıştırılarak artık montajlanmış durumda, ama motosikletinize takmak isteyeceğiniz bir şeye benzemiyor. Ortaya çıkan ürün ki buna “yeşil” lastik deniliyor, yeşil lastik bir kalıp içerisinde o tanıdık son şeklini alıyor. Kocaman bir deniz kabuğu şeklindeki kalıbın içinde lastik yüksek basınçlı buhar ile şişiriliyor. Bu , lastiğin 350 F derecelik bir sıcaklıkta ve 300,000 psi basınç altında 12 ila 15 dakika bekletiliyor. Böylece tüm kauçuk kısımlar – moleküllerin birbirine bağlanmasıyla – birbirine kaynıyor.
Kalıptan çıktığında, soğuma süresince lastik şişmiş olarak tutuluyor. Lastik özenle temizlenip fırçalanıyor. Radial ve yan gidişi kontrol etmek için testler yapılıyor ve balans alınıyor. Böylece lastik kullanımımıza hazır duruma geliyor.
Bu lastiklerin üretiminde kullanılan tüm o bileşimleri, teknolojiyi, bilgiyi ya da ustalığı göremeyebilirsiniz, ama bundan sonra onların yolda gidişini gerçektende hissedeceğinizi sanıyorum.
LASTiKLE iLGiLi UFAK-TEFEK ŞEYLER
Motosiklette Lastiğin Görevleri:
· Araç yükünü taşımak.
· Direksiyon ile verilen yönü izlemek.
· Motordan gelen gücü hareket olarak yansıtmak.
· Emniyetli bir şekilde hem ıslak,hem de kuru zeminde aracı durdurmak.
· Amortisörlerde yardımcı olarak sürüş keyfini artırmak.
Bir lastiğin yanaklarından edinilebilecek oldukça fazla bilgi vardır. Ne olduklarına bir bakalım:
Hız derecesi :
Örneğin bir YZF R1 e 100 Km. sürat için yapılmış bir lastik takılamaz. Demek ki ilk dikkat etmemiz gereken şey bu:
Q- 160 km/h
S- 180 km/h
T- 190 km/h
U- 200 km/h
H- 210 km/h
V- 240 km/h
Z- 240km/h üzerinde
Azami Ağırlık :
Eğer bir yolcu ya da fazlaca yük taşıyorsanız bu önemlidir. Azami ağırlık bir harf sıralaması olarak belirtilir. Motosiklet lastikleri için “A” en hafif, “C” ise en ağır derece anlamına gelmektedir. Azami ağırlık ayrıca soğukken şişirilmiş lastik basıncı ile verilmektedir. Eğer bunun altındaysanız azami ağırlıkta düşer.
Boyut :
Unutmayın ki , teker çapları inç olarak sıralanmakla beraber , çoğu lastikte taban genişliği milimetre olarak belirtilir. İkinci rakam yanak genişliğinin taban genişliğine oranıdır. Örneğin: “120/70ZR17” de 17 inç çapında , Z dereceli (hız olarak) , 120 mm. Taban genişliği ve genişliğin %70’ı yüksekliğinde bir lastiği belirtmektedir.
D.O.T Numarası :
Buradaki en önemli bilgi yapım tarihidir. En son 4 sayı lastiğin yapıldığı hafta ve yılı (son sayı) belirtir. Örneğin “1702” damgalı bir lastik , 2002’ nin 17’ nci haftasında yapılmıştır. Diğer tüm koşulların aynı olması durumunda , mümkün olan en yeni lastiği almanızı öneririz; çünkü bu taktirde daha az güneş, ozon ve diğer yıpratıcı maddelere maruz kalmış demektir.
Bir Lastiği nasıl okursunuz ?
Örneğin : Michelin Pilot Road Made in France 180/55 ZR17 Tubeless Radial Rear =>
Michelin: üretici firma ismi
Pilot Road: ticari ismi
Made in France: üretici ülke
180: milimetre olarak taban genişliği
55: yanak genişliğinin, taban genişliğine oranı
Z: hız sınırı (örnek > 240 km/h)
R: Gövde yapısı (Radyal)
17: inch olarak jant çapı
Tubeless: iç lastiksiz
Radial: yapım tipi
Rear arka lastik
=>: takıldığında ki dönüş yönü
Gözlem ve bakım
· Uzun süreli her kullanımdan önce lastiklerinizin basıncını kontrol ederek üreticinin öngördüğü basınçta olup olmadığından emin olunuz.
· Lastik basınçlarınızı lastikleriniz soğuk iken kontrol etmelisiniz.(En fazla düşük hızda 10 Km. den az sürmüş Ya da son sürüşünüzden üzerinden en az 2 saat geçmiş olmalıdır.)
· Lastikleriniz iç Ya da dış koşullar nedeniyle ani basınç kayıp ettiğinde, jant ve Sinoplarınızı da kontrol ettiriniz.
· Görülen herhangi bir delik, kesik, deformasyon uzman bir lastikçi tarafından onarılmalıdır. Hasar görmüş ve onarılmış bir lastikle lütfen profesyonel kullanımdan kaçınınız.
· Herhangi bir anormal ses, vibrasyon, çekme gibi şeyler fark ettiğinizde ivedilikle yetkin kişilere kontrol ettiriniz.
· Herhangi bir tamirat yetkin tamirciler tarafından yapılmalıdır.
· Lastikte herhangi bir yıpranma Ya da yaşlılık belirtisi gördüğünüzde lastiklerinizi yenileyiniz.
Dikkat edilecekler:
· Değiştireceğiniz lastikler, motosikleti üreten firmanın belirttiği özelliklerde olmalıdır.
· Ön ve arka lastiklerinizin her ikisi de aynı marka ve aynı tip de lastikler olmalıdır.
· Aşırı şişkin Ya da inik lastikle motosiklete binmeyiniz. Lastiklerinizin hız limitlerini aşmayınız, lastiklerinizin yük limitlerini aşmayınız.
Kesinlikle radial ve bias-ply lastikleri bir arada kullanmayınız.
Lastiklerinizi saklamak :
· Lastikleriniz havalandırılan, kuru ve ılık bir yerde saklayınız. Nem ve güneş ışınlarından koruyunuz.
· Lastiklerinizi, kauçuğa zarar verebilecek kimyasallardan, solvent ve hidrokarbonlardan uzak bir yerde saklayınız.
· Metal, tahta , cam gibi kesici-delici objelerden olabildiğince uzak bir yerde lastiklerinizi muhafaza ediniz.
· İnik ve demonte şekilde uzun süreli saklamayınız..
· Lastiklerinizin üzerine başka eşyalar koyarak ağırlık altında bırakmaktan kaçınınız.
· Akü şarj cihazı, buzdolabı, ısı Ya da alev üreten cihazların yakınında lastiklerinizi muhafaza etmeyiniz.
· Lastiklerinizi taşırken koruyucu eldiven takınız.