Zincir bakımı ve Özellikleri
Zincir Bakımı
O-RİNG’li zincirlerin diğer zincirlerden farkı nedir?
Öncelikle o-ring’li zincirler eski zincirlere oranla daha geniştirler. Geniş olmasının sebebi, bu zincirlerin baklalarını birbirine bağlayan pimlerin her iki ucunda da keçe (o-ring) bulunmasıdır. Bu keçeler fabrikada üretim sırasında konulmuş olan lityum bazlı gres yağını tutmaya yararlar. Bu sayede pim ve baklaların çalıştığı yatak diyebileceğimiz bölgenin yağlanmasını sağlarlar. O-ring' li zincirler diğer zincirler kadar yağlamaya gereksinim duymazlar.
O-ring’li zincirlere nasıl bir bakım uygulanmalıdır?
Ama daha özenli olarak bu tip zincirler temiz tutulmalı, keçelerin (o-ring) bulunduğu bölgelerin toz, kir ve oksitten olabildiğince uzak tutularak fabrikasyon yağın ve bunun sağladığı yağlamanın zarar görmemesini sağlamalıyız. Düzenli olarak yağlamak havadaki nemden oluşabilecek korozyon ve oksidasyonu da önleyecektir. Eski tip zincirlerde o-ring bulunmadığı için pim ve bakla arasındaki yataklarda yağ yoktur ve buraya toz ve zararlı maddeler kolayca gireceklerinden daha fazla bakıma ve yağlamaya gereksinim duyarlar. Zincirin çeşidi ne olursa olsun yağlamadan önce mutlaka temizlemek gerekmektedir. Temizlemeden yağlamaya çalışmak mevcut olan kir ve tozu zincire iyice yapıştırmaktan başka bir işe yaramayacaktır.
Ne sıklıkta bakım yapılmalıdır?
Duruma göre değişmekle beraber, ortalama 500 km.’de zincirinizi kontrol etmeniz gerekir. Eğer tozlu ve yağışlı bir havada yolculuk yapıyorsak 500 km.’de bir, ama otobanda yolculuk yapıyorsak günün sonunda bir göz atmak yeterli olacaktır. Uzun yolculuklarda temizlik ve yağlama için gerekli olacak malzemeleri yanımıza almakta fayda var. Bir çok üretici zincirleri kerosen / gazyağı ile temizlemenizi önermektedir. Zinciri solvent, benzin, mazot, basınçlı su ya da hava ile temizlememelisiniz. Yüksek basınçlı su-hava kullanarak temizlemeye çalışmak tozu zincirin çalışan aksamlarının içine doldurur. Solvent türü çözücüler de o-ringlere zarar verecektir.
Piyasada bulabileceğiniz ve o-ringler zarar vermeyen aerosol zincir yağlarını (bunların bazıları temizleyicidir) kullanabilirsiniz. Aynı zamanda zincir temizlemek için özel olarak üretilmiş çeşitli ekipmanları da kullanabilirsiniz. Yağlamada SAE 80-90 gibi kalın yağlar da kullanılabilir. Piyasada bulunan zincir spreyleri silikon bazlı olup tutunma özelliği çok yüksek olduğundan yüksek süratlerde zincirden akmayacağı için bu tip ürünleri seçmenizde fayda var.
Eski tip (o-ringsiz) zincirlere bakım nasıl yapılır?
Bakım açısından o-ringli zincirlerden bir farkı yoktur. Ancak bu zincirlerin bakımı daha o-ringli zincirlere oranla daha sık yapılmalıdır.
Eski tip zincirimizin yerine o-ringli zincir takabilir miyiz?
Elbette. Yalnız daha önce belirtildiği gibi o-ringli zincirler daha geniştir. Zinciri değiştirirken bu zincire göre olan “daha geniş dişlilerden” de takmak gereklidir. Bu da bazen sorunlara sebebiyet verebilir. Örneğin arka maşa, zincir muhafazası ya da ön dişli muhafazasında bu kalın zincir ve dişliyi takabilmeniz için yeterli alanın / boşluğun olmaması gibi. Böyle bir şey söz konusu değilse değiştirmekte hiçbir sorun yoktur.
Temizleme ve yağlamadan önce / sonra herhangi bir şey yapmak gerekir mi?
Artık zorunlu olmadıkça zinciri temizlemek için gaz vs. gibi klasik yöntemlere gerek yoktur. Solvent içermeyen gerek sprey şeklinde, gerekse mekanik temizleyiciler tercih edilmelidir. Zincire bakım yapmadan önce belli bir ısıda olmasını sağlamakta fayda vardır. Yağlamaya başlamadan önce 5-10 dakika zinciri çalıştırarak biraz ısıtmak zincirin üzerinde bulunan nemden kurtulmanızı sağlayacaktır.Zincir yağlanırken, zincirin iç tarafından yani dişliye temas ettiği yüzeyinden yağlanması gerekir. Böylece yağın çalışan / aşınan yüzeylere yayılmasını sağlamış oluruz. Yağlarken arka jant ile zincir arasına gazete, mukavva gibi koruyucu amaçlı bir şey koymak arka jant ve lastiği yağlanmaktan koruyacaktır.
Zincirin aşınmasını ne sıklıkta kontrol etmeli?
Zincire bakım yaptığımız her seferde aşınma durumuna da göz atmakta fayda vardır. Zincirde korozyon olup olmadığını, pimlerin üzerinde çalışan yüzüklerdeki aşınma derecesini her bakım sırasında kontrol etmemiz gerekmektedir.
Zincirin değişmesi gerektiğini nasıl anlarım?
Zincirin aşındığını ve değişmesi gerektiğini anlamak oldukça kolaydır. Zinciriniz orijinal uzunluğunun %1 oranında uzamışsa,motorunuzdaki zincir ayar vidası artık sonuna dayanmışsa, ya da zincir bir yerde geriyor bir yerde boşalıyorsa maalesef yeni zincir almak zamanı gelmiştir. Sert kullanım uzamayı çabuklaştırır. Eğer uzama çok kısa bir sürede ve aşırı oluyorsa arka amortisörü, arka maşa bilyelerini kontrol etmekte fayda vardır.
Dişlilerde aşınma nasıl olur?
Doğal olarak ön ve arka dişliler de aşınırlar. Gerçi zincir yağları dişlileri de aşınmaya karşı korur ama dişlinin de bir ömrü vardır. Aşınmış bir dişlide dişler ve dişlinin zincire temas ettiği noktalarda gözle görülür bir aşınma ve çalışma izi vardır. Bu aşınmadan ötürü dişli ile zincir arasında boşluk oluşur. Birbirlerine birebir oturmazlar. Bu durumda zincirin dişliden atması söz konusudur.
Eğer yeni bir zinciri aşınmış ve kullanılmış dişlilere takacak olursak, alenen parayı sokağa atmış oluruz. Çünkü bu durumda zincirin ömrü yarı yarıya azalacaktır. Kullanılmış bir dişlide ne de olsa bir aşınma söz konusudur, bu durumdaki bir dişli de takılan yeni zinciri çok çabuk aşındıracaktır. Eğer dişlinizin sadece bir yüzeyinde aşınma ya da zincirin iç yüzünün sadece bir tarafında aşınma olması zincir ve dişlinin doğrusal olarak düz olmadığını gösterir ki derhal düzeltilmelidir. Unutulmamalıdır ki her iki dişliyi de zincir gibi belli aralıklarla kontrol etmelisiniz ve yenilemeyi zincir dişli takım olarak yapmalısınız.
Dişli-zincirin düz hizada olduğu nasıl kontrol edilir?
Bunun en basit yolu motorun arkasından gözle kontrol etmektir. Motoru ana sehpaya/sehpaya alarak çalıştırdığımızda lastiğimiz yalpa yapıyorsa, ya da ayar vidalarımızı kontrol ettiğimizde biri diğerinden daha içeride ise aynı hizada değildir. Bunun derhal düzeltilmesi gerekir yoksa zincirimiz en kısa sürede aşınacaktır.
530-532 olarak belirtilen zincir ölçüsü neyi ifade eder?
Zincirin uzunluk ve genişliğini gösteren bir sayı daha doğrusu ölçü sistemidir. 5 sayısı 5/8 inç’i, yani bir pimin merkezinden diğer pimin merkezine olan mesafeyi ifade eder.30 ya da 32 sayısı ise zincirde kullanılan pimlerin sayısını ifade eder. Yani 530 zincir 532 zincirden daha dardır. Ama bu değer (30-32) ölçülebilir bir değer değil aynı elbise bedeni gibi bir ölçüdür.
630 o-ringli zinciri daha küçük ölçüde olan 530 bir zincirle değişebilir mi?
Evet ama her iki dişlinizi de bu ölçüye uygun olarak değiştirmeniz gerekecektir. Daha küçük ölçüde bir zincir takmak hafifliği, bu da güç kazanımını sağlar. Ama takacağınız zincirin stok yani üreticinin kullandığı zincirle aynı dayanıklılığı gösteren kalitede olmasına dikkat etmeniz gerekir. Yani 530 zincir takacaksanız şunu bilmelisiniz ki her 530 zincir aynı kalite ve özellikte olamaz.
Sert vites değiştirmeler zincir ve dişlilere zarar verir mi?
Normalde sürat değişimleri sırasında, her iki dişli zincirin alt ve üst noktalarında gerilme ve gevşemeye sebep olur. Zincirin aşırı oynaması bu efekti artırır. Yani düzgün ayarlanmış bir zincirde bu darbeler en az oranda yaşanır. Sert vites değiştirmeler, ani ve sert gaz vermeler zincir ve dişlilerde aşırı aşınmaya sebep olurlar. Bunlardan ne kadar kaçınırsak zincirin ömrünü o kadar uzatırız.
Zincirin uygun gerginlik ayarı nedir?
Bu ölçüyü genellikle kullanıcı kılavuzlarında ya da arka maşada bulabilirsiniz. Ve bu ölçü motordan motora değişmektedir. Ama ortalama ölçü olarak şu verilebilir: Motor boşta iken zincir durduğu noktadan yukarı veya aşağı 1.5 cm. civarında oynayacak gerginlikte olmalıdır. En iyi kıstas hareket halindeyken motora gaz verip bıraktığınızda ne kadar az vuruntu hissediyor ya da ne kadar “yumuşak” bir his uyanıyorsa zincir ayarınız o kadar iyi demektir. Unutmayın ki zincir sesi zincirin bol olduğuna en iyi işarettir.
Eksiz (sonsuz) ve kilitli zincir ne demektir?
İsminden de anlaşılacağı gibi (aşağı yukarı tüm motosikletlerde fabrikasyon takılı olan) bu zincirlerde başlangıç ve bitiş gibi ek yeri yoktur. Oysa kilitli zincirlerde takılan ve çıkarılabilen kilit görevi gören bakla ve ek yeri vardır. Sonsuz zincirlerde ek / bağlantı söz konusu olmadığı için daha güvenilirdirler. Spor amaçlı, zorlayıcı kullanımlar için sonsuz zincirleri seçmek yerinde olacaktır. Bu zincirlerin sökülüp takılabilmesi için arka maşanın sökülmesi gerekmektedir.
Kilitli zincir kullanırken şunlara dikkat etmekte fayda vardır.
Bağlantıda kullanılan klipsin kapalı ucunun dönüş yönüne doğru olmasına dikkat edilmelidir. Böylece yerinden çıkma olasılığını azaltırsınız. Zinciri temizledikten sonra takılı olan klipsin üstüne biraz silikon sürmek yerinden çıkmasını zorlaştırıcı bir etkiye sebep olacaktır.
Perçinli zincir nedir?
Bu tip zincirler artık günümüzde en çok kullanılan çeşitlerdir. Çünkü bu zincirler kilitli zincir kadar kolay takılmakta ama sonsuz zincirler kadar da güvenilirdirler. Bu zincirlerin bağlantısı, özel bağlantı piminin yerine takıldıktan sonra kafasının ezilerek şişirilmesiyle yapılır. Böylece diğer pimlerden ayırt edilemez hale gelir. Ama takılırken olduğu gibi sökülürken de bu iş için özel olarak tasarlanmış aletlere ihtiyaç vardır.
Bazı motorlarda (özellikle eskilerde) zincir gergisi var, bazılarında yok, neden?
Eski motorların arka amortisör oynama mesafesi bugünkülere oranla daha fazla olduğu için yani daha çok esnedikleri için zincir gergisi kullanılmaktaydı. Ayrıca eski motorlarda çıkış dişlisi ile arka maşanın bağlantı noktası arasındaki mesafe bugünkülere oranla daha uzun olduğu için zincir esneme payı daha fazladır. Oysa günümüzde bu mesafe daha kısa olduğu için esneme de azdır ve zincir gergisi yoktur.
Zincir mi yoksa şaft mı daha iyidir?
Her ikisinin de avantajları ve dezavantajları vardır. Şaft daha az bakım gerektirir. Yağın içinde, tozdan kirden uzak çalışır. Şaft zincire göre daha güvenli, daha az bakım isteyen yumuşak bir sürüş sağlar. Gerçi zincir üreticileri yıllarca uğraşıp zincirleri de güvenilir hale getirdiler ama hala bakım ve dikkat istemekte. Ama şafta oranla ucuz olduğu da bir gerçek. Ayrıca zincirler şaft gibi arka süspansiyonun çalışmasını olumsuz etkilemezler ve ne de olsa güç kaybı şafta oranla çok daha azdır. Üstelik zincir şaft gibi motora ekstra bir ağırlık eklememektedir.
Kayış (beltdrive) nasıldır?
Çalışma prensibi zincirle aynıdır. Zincire oranla daha sessizdir ve bakım istemez. Çabuk hızlanmalarda kopma, aşırı ısınma ve deforme olma sorunlarından ötürü güçlü makinelerde kullanılmamaktadır. Bu nedenle akselerasyonu daha düşük olan cruiser / chopper tipindeki motosiklet türlerinde tercih edilmektedir.
Kaynak:Lamatech
