Motosiklet Teorisi # Risk Yönetimi
Tamamen risksiz motosiklet surmek mumkunmudur? HAYIR! Pekala, amacimiz mademki keyifli, saglikli, bilincli motosiklet kullanimi o halde hedefimiz guvenli, sorumlululuguna vakif bir surucu olarak kendimizi egitmek ve karsilasabilecegimiz riskleri kontrol altinda tutmak, hatta dusurmek.
Riski elimizin altinda, mumkun oldugunca kendi kontrolumuz icinde tutabilme basarisi icin once “risk” in ne-neler oldugunu anlamak zorundayiz.
Bizim icin “Risk”; yaralanma, hasar olusumu yada topyekun mal ve/veya can kaybi sansi veya olasiligidir.
Motosiklet surdugumuz surece (yada dikis dikerken, ava ciktiginizda, ogle yemegi yerken, hatta uyurken kisaca ne yapiyor olursak olalim) bir miktar risk her zaman alirsiniz.
Cevrede, ortaminizda herzaman arzu edilmeyen, zarar verebilecek birseyler gelismesi sansi vardir. Ve bu olay cevre sartlariyla birlikte surekli gelismekte, degismektedir. Eger bir tehlikeyi gozden kacirir, yada tehlike olarak tanimlayamazsaniz risk duzeyi yukselir ve kendinizi gercek tehlikenin tam gobeginde caresiz buluverirsiniz.
Bazi aktivitelerde risk duzeyinin yuksek oldugu zaten bilinir, ornegin parasutle atlama, bugee jumping, dagcilik gibi…bu aktivitelere katilanlar risk duzeyini dusurmek, kontrol altinda tutmak icin koklu onlemler alir ve disiplinli bir sekilde uygular. Egitim gorur, kendini egitir, yetenek ve fiziksel sinirlarini sonuna kadar zorlamaz. Teskilati, takimi, giyimi, kusami her zaman tamdir. Kendisi ruhen ve fiziksel olarak bu aktiviteye hazirdir. Iste motosiklet surucusu olarak icine daldigimiz ortam, trafik, ve motosiklet surusu bu turden bir aktivitedir.
Riski kontrol altinda tutabilmenin baslica yolu onu surekli analiz edebiliyor olmaktir. “Ongoreceksiniz”…bu sartlar altinda ne gibi bir risk olusabilir? Ve bu riski dusurmek icin benim seceneklerim nelerdir.
Bu, motosiklete bineceginiz gunku hazirliklarla baslar, surus boyunca, gun boyunca riskleri tanimlamak ve elimine etmekle surer. Zihinsel olarak, en kotu senaryoya kendinizi alistirin ve bu senaryodaki sonucu olumlu yolda degistirecek etmenlerdeki rolunuzu buyutmeye bakin.
Riskin paylasimi hakkinda da birseyler ekleyecegim…Evet risk paylasilir. Siz herhangi bir risk aldiginizda cevreyle bu riski bir oranda paylasirsiniz. Toplum buna izin verir, yada bazi hallerde vermez. Ornegin sigara icmek riskli bir aktivite…kanser, kalp hastaliklari, hatta en basitinden sacimiza sinen kokusu vs. baslica bildik riskleri bu kotu aliskanligin ve bu riski goze alarak iciyor tiryakiler sigarayi. Toplum bu riski paylasmaya izin vermez, yada soyle diyelim. Bu riski baskalariyla paylasmaya hakkimiz yoktur.
Bir arac kullanmak ta beraberinde riskler getirir, ve toplum bunu sizinle paylasir. Kaldirimda yuruyen her yaya, yoldan gecmekte olan her aracla, tepesinden gecmekte olan her ucakla belli bir risk paylasmaktadir. Yine benzeri sekilde yuksek duzeyde bir riski goze alarak bunu baskalariyla paylasmaya hakkimiz yoktur. Yuksek hiz, alkollu arac kullanma bunun sivri orneklerinden…Ya bilincsiz, bilgisiz, yada kendi yetenek ve fiziksel sinirlarini zorlayan surucu? Aldigi riskin yuksekliginin farkindami? Baskalariyla paylasmaya hakki varmi?
Risk duzeyini degistirmek, kendimiz ve o riski paylasanlar adina dusurmek bizim elimizdedir. Eger bunu yapamiyorsak motora atlayip kendimizi “kara talih”in kucagina atiyoruz demektir ki “bilinc”iniz bununla mucadele etmek ve kazanmak zorunda.
Yukarda “risk”in ne oldugu, nasil paylasildigi mezuuna deginmistik…simdi de trafikte biz motorcularin karsilastigi riskleri nasil kontrol altinda tutabileceklerine yogunlasalim. Once iyi bir gorsel bilgi derleme uzerine calisalim diyorum.
Amerikan Motosiklet Guvenlik Vakfi der ki “savunma hattinin en onundeki askerlerimiz gozlerimizdir”. Evet sadece gormek savunma icin yeterli degildir ama komputerimize giden primer data akimi gozler yoluyla elde edilir. Bir motosiklet seyahatinden aldigimiz baslica etkilenim gorseldir. Gorme merkezi bu bilgileri alir ve egitimli bir beyin bu bilgiyi isler. Ne kadar iyi egitilmisse o kadar iyi isler tabii ki. Cevrede ne olup bitiyor, yaklasan aracin hizi, kenarda top oynayan cocuklarin yonu, parketmis arac yola cikmaya hazirlaniyormu vs.
ABD de Ohio Universitesi surus sirasinda goz hareketlerini takip eden bir arac gelistirmis ve bununla detayli incelemeler yapmis…bu cihaz surucunun yolda nereye baktigini, nelere odaklandigini kaydediyor. Deneyler sonucunda tecrubesiz suruculerin gozlerini cok az hareket ettirdikleri ve risk duzeyi dusuk, luzumsuz ayrintilara uzun sure odaklandiklarini saptamislar. Tecrubeli ve iyi suruculerin ise genelde gidilen yone odaklanmakla beraber risk olusturabilecek cisim ve olaylara yeterli zaman ayirdiklari gorulmus.
Demekki iyi goz aliskanliklari edinmek gerekiyor once…bunun icin baslica uc ana tema vardir.
1 Gitmek istedigin yone konsantre olun ve cevrenizdeki tarfigin hareketi ile beraber herzaman yeterli mesafeleri koruyun.
2 Mumkun oldugunca uzagi gorebilecek sekilde basinizi dik tutun.
3 Gozlerinizi hareket etmeye zorlayin ve siklikla aynalara, saga sola kisa araliklarla kaydirarak cevrede ne olup bittigini surekli takip edin.
Bu hizli hareketler saniyenin onda biri / ucte biri hizinda ani odaklanmalar seklinde olmali ve genis gorus acisini hic kaybetmeden esas bakis noktaniz daima ileri, hedeflediginiz yon olmali.
Fiziksel sinirlar her zaman bu gorsel veri akimini engeller. Baslicalari uykusuzluk ve/veya yorgunluk, ki gozler ve bakis, basin durusu “duser”. Daha yakina ve yolun sagina konsantre olmaya baslarsiniz…digeri de alkol yada baska uyusturucu etkisi olan kimyasallar (agri kesiciler, soguk alginligi ilaclari vb.). bu durumda bakis ileri odaklanir ve goz hareketleri neredeyse sifira iner. Kaza kayitlari motosiklet kazalarinin %50sinde alkol vb. Uyusturucularin etkisini gostermektedir. Gorus potansiyel tehlikeyi gorustur. Ne kadar iyi gorurseniz o kadar az risk alirsiniz. Ne kadar az gorurseniz onun karesi kadar yuksek risk alirsiniz. Risk duzeyini kontrol altinda tutmanin en kestirme yolu bu bilinci kazanmak…
Gorus kabul edilebilir sinirlarin altina dustugunde motosikleti hic surmemek en dogru secimdir. Ornegin karanlik basti, yagis var…bir motele girmek icin bir saniye bile tereddut etmeyin. Bulabileceginiz en pahali otel bile hastahanede gecirebileceginiz haftalarca suerbilecek aci bir tecrubeden kiyaslanamayacak kadar ucuzdur. En ucuz, pis ve boceklerle dolu bir otel bile daha iyidir bir kaza gecirme riskini goze almaktan.
Unutmayin morglar ve hastahane koguslari “bi sey olmas abi yea” diyen binlerce cahil cuhela ile dolu…onlara katilmayin. Ve su veciz Murphy kanununu hic bir zaman aklinizdan eksik etmeyin “Kotu bir sey olma ihtimali varsa olur”…ihtimalleri-riskleri kontrol etmek, sifira dusurmek elimizde degil biliyorum, ama duzeyini dusurmek elimizde.
Donald Duck
Reşat Arbaş
